Το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ) του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, συνήλθε στις 24 Μαΐου 2018 στο Αμφιθέατρο του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, στην οδό Μπουμπουλίνας 20-22, βάση της Ημερήσιας Διάταξης με αριθμό 17/ 24 – 05- 2018, σχετικά με τον χαρακτηρισμό ή μη ως Μνημείου του Δημοτικού Σχολείου Κάτω Αμπελοκήπων του Δήμου Πύλου-Νέστορος της Π.Ε. Μεσσηνίας.
Το δεκαπενταμελές συμβούλιο, με προεδρεύοντα την Γενική Γραμματέα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού κα Μαρία Ανδρεαδάκη – Βλαζάκη, μελέτησε τον φάκελο με το σύνολο το στοιχείων που αφορούσαν το Δημοτικό Σχολείο Κάτω Αμπελοκήπων, καθώς και τις εκθέσεις – γνωμοδοτήσεις της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δυτικής Ελλάδας, Πελοποννήσου και Νοτίου Ιονίου και της Διεύθυνσης Προστασίας και Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων και έλαβε υπόψη, τόσο τις εισηγήσεις – απόψεις του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, της Περιφέρειας Πελοποννήσου και την επιστολή υποστήριξης που εστάλη από την Monumenta (Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία για την προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελλάδας και Κύπρου), όσο και την τοποθέτηση – παρουσίαση που έκανε ο Υποψήφιος Διδάκτωρ Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Δημοσθένης Κορδός, σχετικά την ιστορική και αρχιτεκτονική ταυτότητα του κτηρίου.
Βάση όλων αυτών των δεδομένων, τα μέλη του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ) του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού γνωμοδότησαν με σημαντική πλειοψηφία υπέρ του χαρακτηρισμού του Δημοτικού Σχολείου Κάτω Αμπελοκήπων Μεσσηνίας ως “Διατηρητέου Νεωτέρου Μνημείου”.
* Σύντομο ιστορικό
Το Δημοτικό Σχολείο Κάτω Αμπελοκήπων ιδρύθηκε βάσει Βασιλικού Διατάγματος του 1921 και η κατασκευή του ανάγεται την διετία 1932-34, βάσει αρχιτεκτονικού σχεδίου αγροτικού μονοτάξιου διδακτηρίου της δεκαετίας του 1920 του τότε Υπουργείου Παιδείας. Το Δημοτικό Σχολείο εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 1935 με πρώτη εκπαιδευτικό την Όλγα Σαρατσιώτη, ενώ τον Σεπτέμβριο του 1937 και ως το 1941 την σκυτάλη θα πάρει ο δάσκαλος Κωνσταντίνος Γέμελος, η εμβληματική μορφή της Εθνικής Αντίστασης που με το έργο του και τους αγώνες του ενέπνευσε καλλιτέχνες όπως το Ρίτσο και τον Φαρσακίδη.
Τον Οκτώβριο του 1941, εν μέσω κατοχής, με απόφαση της επαρχιακής επιτροπής του ΕΑΜ Πυλίας θα αποτελέσει το αρχηγείο της Εθνικής Αντίστασης της Νότιας Μεσσηνίας, λόγω της κατάλληλης γεωγραφικής του θέσης. Έτσι, για το χρονικό διάστημα 1941-44 θα αποτελέσει το επίκεντρο των συμβουλίων και των αποφάσεων των διοικητικών υπηρεσιών της Εθνικής Αντίστασης, επιτελώντας ένα σημαντικό ιστορικό έργο στον αγώνα για την ελευθερία της χώρας. Τον Αύγουστο του 1994 το σχολείο βομβαρδίζεται από του Γερμανούς κατακτητές, αλλά ως εκ θαύματος το κτήριο παρέμεινε όρθιο. Στα μεταπολεμικά χρόνια το σχολείο θα αποτελέσει και πάλι φάρο γνώσης για δεκάδες μαθητές που διέπρεψαν σε σημαντικούς τομείς της κοινωνίας. Όμως, τον Ιούνιο του 1970 το κουδούνι του ιστορικού σχολείου θα χτυπήσει για τελευταία φορά, καθώς λόγω σημαντικής ρωγμής κρίθηκε σκόπιμη η διακοπή λειτουργίας του.
Σήμερα, στα πλαίσια της εκστρατείας διάσωσης και αποκατάστασης του εμβληματικού κτηρίου, ιδιωτικοί φορείς πραγματοποιούν ένα πιλοτικό πρόγραμμα με τίτλο «Καταγραφή και Ανάδειξη Δημοτικών Σχολείων Νότιας Μεσσηνίας», όπου αναζητούνται, μελετούνται και καταχωρούνται σε βάση δεδομένων τεκμήρια ιστορίας που αφορούν την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση της περιοχής, με στόχο να παρουσιαστούν σε μόνιμη έκθεση στο ιστορικό κτήριο, μετά την σχεδιαζόμενη αποκατάστασή του από την πολιτεία και την λειτουργία του ως μουσειακού χώρου. Η προσπάθεια αυτή υπερβαίνει τα όρια της χώρας, καθώς η διεθνής καταξιωμένη ζωγράφος Joanna Kordos, που ζει και εργάζεται στην Μελβούρνη και που πρωτοστατεί στην προσπάθεια διάσωσης του ιστορικού μνημείου, δημιούργησε ένα ζωγραφικό έργο με θέμα το εμβληματικό σχολείο, ώστε να προσφέρει τα έσοδα από την πώλησή του για την αποκατάστασή του ιστορικού μνημείου. Σύμφωνα με την Joanna Kordos, η οποία είναι γόνος μεταναστών από τους Κάτω Αμπελοκήπους, «ο πίνακας αποτελεί φόρο τιμής στα παιδιά που φοίτησαν στο σχολείο αλλά δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν τον κύκλο της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης λόγω των κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών της εποχής».