Διαβάσαμε: «Ζωή στη στάχτη» από τον Μερκούριο Αυτζή

Λένε πως τα όνειρα είναι εξίσου σημαντικά όσο και τα ταξίδια και πως το μεγαλύτερο ταξίδι είναι αυτό της ζωής. Τι γίνεται όμως όταν τα όνειρα ξεθωριάσουν ή αντιληφθείς το τέλος σου; Ποιο ψυχικό σθένος οπλίζει έναν άνθρωπο, που ζει κατάκοιτος, να χαίρεται τη ζωή; Και ποια δύναμη τον κάνει να είναι χαρούμενος; Τα χρόνια εκείνα μου ήταν αδύνατο να απαντήσω σε όλα αυτά.

Πλιτσχάουζεν, Γερμανία, Δεκέμβριος 1982

Η Χρυσαυγή βρίσκεται πλέον στη δύση της πολυτάραχης ζωής της, γνώριμες φιγούρες από το παρελθόν ακροβατούν στο μεταίχμιο ζωής και θανάτου, προσκαλώντας την να τους ακολουθήσει. Γνωρίζει ότι ο χρόνος της λιγοστεύει. Επτά ανάσες, τόσος είναι ο χρόνος που έχει για να αφηγηθεί στη πρωτότοκη  εγγονή της τα δεινά της ζωής της, με εκείνη να τα καταγράφει πιστά και να την ακολουθεί πίσω στον χρόνο.

Τραπεζούντα, Απρίλιος 1904

Η οικογένεια Μικρόπουλου ζει στη Τραπεζούντα, σε μια πόλη που μοιάζει με πολύχρωμο μωσαϊκό που ζουν αρμονικά Έλληνες και Τούρκοι και άλλες φυλές. Το εμπόριο ανθεί, όλοι αγνοούν αυτό που πρόκειται να έρθει και ελπίζουν πως ο Πόντος θα γίνει ανεξάρτητος, καθώς η Οθωμανική Αυτοκρατορία αρχίζει να καταρρέει και αλλά δεν υπολογίζουν ότι το Κίνημα των Νεότουρκων βρίσκει πρόσφορο έδαφος για να εφαρμόσει τον εθνικιστικό του προσηλυτισμό. Η δεκαπεντάχρονη Χρυσαυγή, μη βλέποντας τη φουρτούνα που πλησιάζει, ονειρεύεται να χαράξει τη δική της πορεία, να σπουδάσει στο Διδασκαλείο και να νιώσει τα σκιρτήματα του έρωτα. Ώσπου, διασταυρώνεται με τη Λεϊλά και αναστατώνεται όταν η «αγία σαλή» προφητεύει το μέλλον της. Η Χρυσαυγή δε ξέρει τι να πρωτοσκεφτεί, αδυνατεί το μυαλό της να χωρέσει της τρελής τα μελλούμενα. Μόνο για αστείο μπορεί να το δεχτεί αλλά στο πίσω μέρος του μυαλού της παραφυλάει η αμφιβολία.

Τα πρώτα σημάδια της βιαιότητας των Νεότουρκων εμφανίζονται, όταν φανατισμένες συμμορίες Τούρκων επιτίθενται στους Αρμένιους με πρόσχημα ότι λειτουργούν υπέρ της Ρωσίας. Οι Έλληνες αρχίζουν να φοβούνται πως οι επιθέσεις τους θα επεκταθούν και στην ελληνική κοινότητα αλλά ο Μητροπολίτης Χρύσανθος θα τους προστατέψει ασκώντας πίεση στον τοπικό βαλή για να σταματήσουν οι επιθέσεις. Η πρώτη «μπόρα» περνά αλλά ο φόβος μήπως γυρίσει έχει ήδη φωλιάσει στις ψυχές όλων. Η ζωή θα συνεχιστεί και μαζί αυτή της Χρυσαυγής που επιτέλους θα ολοκληρώσει το μεγάλο της όνειρο να φοιτήσει στο Διδασκαλείο ενώ το πρώτο σκίρτημα δε αργήσει να εμφανιστεί με τον ερχομό του Νικηφόρου. Οι δυο νέοι θα αρραβωνιαστούν όμως η μοίρα θα φροντίσει από την αρχή να τους δείξει το σκληρό της πρόσωπο πριν καν ξεκινήσουν την κοινή τους πορείας. Ο Νικηφόρος θα βρεθεί ναυαγός στη μακρινή Μασσαλία μετά από ναυτικό ατύχημα, αλλά θα κάνει τα πάντα για επιστρέψει στη καλή ακόμα και αν μαίνεται στην Ευρώπη ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και τα Αμελέ Ταμπουρού να απειλούν την εξάλειψη κάθε χριστιανικού στοιχείου στον Πόντο και τη Μικρά Ασία. Η Χρυσαυγή και ο Νικηφόρος θα καταφέρουν να ενωθούν με τα δεσμά του γάμου αλλά μια νέα καταιγίδα θα τους βρει, πιο ισχυρή και καταστροφική από τις άλλες, εκείνη των τουρκικών διώξεων, και θα μετατρέψει τη ζωή τους σε στάχτη με τη Χρυσαυγή να θυμάται τη προφητεία της «αγίας σαλής».

Ο Μερκούριος Αυτζής βασιζόμενος στα βιώματα της οικογένειάς του, μας μεταφέρει στη Τραπεζούντα του 20^ου αιώνα, σε μια πόλη που κυριαρχούσε η πολυπολιτισμικότητα και συνυπήρχαν αρμονικά το ελληνικό και το μουσουλμανικό στοιχείο πολύ πριν το εθνικιστικό κίνημα των Νεότουρκων καθορίσει οριστικά τη μοίρα του τόπου. Ο συγγραφέας μας συστήνει την οικογένεια Μικρόπουλου, το φιλικό τους περιβάλλον αλλά και ανθρώπους που θα επηρεάσουν τη ζωή τους. Η αφήγηση αποπνέει μια αίσθηση πόνου και νοσταλγίας καθώς κινείται μεταξύ 1904 -1923 και 1982, μιας και κύρια αφηγήτρια των γεγονότων είναι η γιαγιά Χρυσαυγή που επέζησε από το διωγμό και προτρέπει την εγγονή της να καταγράψει τα βιώματα της οικογένειας της. Η γραφή είναι στιβαρή, συναισθηματικά φορτισμένη  και αυθεντική χωρίς «λογοτεχνικά στολίδια» με τον συγγραφέα να φέρεται με σεβασμό τόσο στην οικογενειακή ιστορία όσο και στην ιστορία του Πόντου που ζητά μέχρι σήμερα να δικαιωθεί η μνήμη του. Επιπλέον, πρέπει να αναφερθεί ότι το μυθιστόρημα «Ζωή στη στάχτη» είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Μερκούριο Αυτζή που απευθύνεται σε ενηλίκους καθώς έχει μια πολυετή εμπειρία στο χώρο του παιδικού βιβλίου. Κλείνοντας, το ιστορικό μυθιστόρημα «Ζωή στη στάχτη» αποτελεί μια εξαιρετική επιλογή για τους λάτρεις του και αυτό γιατί πολλά μυθιστορήματα έχουν γραφτεί για τη Μικρασιάτικη Καταστροφή αλλά λίγα για τα δεινά του Ελληνικού Πόντου.

Το μυθιστόρημα του Μερκούριου Αυτζή «Ζωή στη στάχτη» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ψυχογιός.