Απέμεναν ακόμη ένα σωρό ιστορίες να ειπωθούν και στον αέρα αιωρούνταν πλήθος τα ερωτήματα. Από που κρατούσε η σκούφια του Ενρίκ Μάρκο; Πως ήταν η ζωή του πριν και μετά το σκάνδαλο που προκάλεσε η ανακάλυψη της πλαστοπροσωπίας του; Γιατί είχε κάνει αυτό που είχε κάνει; Είχε πει ψέματα μόνο μια φορά, μόνο για την παραμονή του στο Φλόσσενμπεργκ ή είχε περάσει όλη του τη ζωή μες στο ψέμα; Κοντολογίς, ποιος ήταν στ’ αλήθεια ο Ενρίκ Μάρκο;
Ο Ενρίκ Μάρκο είναι ένας πανούργος ενενηντάχρονος Βαρκελονέζος που εμφανιζόταν στο ευρύ κοινό ως επιζώντας των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης, ως ήρωας του Εμφυλίου Πολέμου της Ισπανίας και αργότερα ως πρόεδρος της ισπανικής ένωσης επιζώντων, της Amical de Mauthausen, ενώ μέσα σε εκείνο το διάστημα είχε δώσει εκατοντάδες διαλέξεις σε σχολεία, είχε τιμηθεί με πολλές σημαντικές διακρίσεις, είχε συγκινήσει με την τελευταία του ομιλία το πολιτικό γίγνεσθαι της Ισπανίας και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης τον είχαν ανάγει σε ήρωα.
Ώσπου τον Μάιο του 2005, ο ιστορικός Μπενίτο Μπερμέχο αποκαλύπτει την απάτη του με τον πιο απτό τρόπο. Ένα έγγραφο από το αρχείο του Φλόσσενμπεργκ γκρεμίζει ότι είχε δημιουργήσει. Η είδηση κάνει τον γύρο του κόσμου μετατρέποντας τον Ενρίκ Μάρκο από ήρωα σε απατεώνα.
Τι είναι η βιομηχανία της μνήμης; Μια επιχείρηση. Τι παράγει αυτή η επιχείρηση; Ένα υποκατάστατο, μια υποβάθμιση, μια εκπόρνευση της μνήμης· επίσης μια εκπόρνευση, μια υποβάθμιση και ένα υποκατάστατο της ιστορίας, επειδή, στα χρόνια της μνήμης καταλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό τον χώρο της ιστορίας. Ή, με άλλα λόγια, η βιομηχανία της μνήμης είναι για την αυθεντική και, με τον ίδιο τρόπο που το αισθητικό κιτς είναι το αποτέλεσμα της βιομηχανίας της μνήμης.
Αυτός ο ξεδιάντροπος ψεύτης και η προτροπή του Μάριο Βάργκας Λιόσα, ήταν η αφορμή που χρειαζόταν ο Javier Cercas για να εξερευνήσει κάθε πτυχή του παρελθόντος του διαβόητου Ενρίκ Μάρκο. Ο Cercas κατά την αφήγηση του, τον συγκρίνει με τον ήρωα του Cervantes, τον Δον Κιχώτη, ενώ δεν παύει να υπονοεί ότι τα ψέματά του αντικατοπτρίζουν εκείνα όλων όσων δέχτηκαν αδιαμαρτύρητα την κυριαρχία του Francisco Franco και τα απέρριψαν κατά την μετάβαση της χώρας από τη δικτατορία στη δημοκρατία μετά το θάνατο του το 1975.
“Ο απατεώνας” είναι ένα εντυπωσιακό και πολυεπίπεδο βιβλίο που δε μιλάει αποκλειστικά για τον Ενρίκ Μάρκο αλλά για τον καθένα από εμάς, καθώς όλοι μας κρύβουμε ένα εν δυνάμει απατεώνα. Μέσα από αυτή την ιστορία ο Javier Cercas μας προκαλεί να αναθεωρήσουμε την άποψή μας γύρω από την ηθική και ν’ αναζητήσουμε το πραγματικό της νόημα. Αναμφισβήτητα το συγκεκριμένο βιβλίο θα σας αιχμαλωτίσει στις σελίδες του και θα σας κάνει ν’ αναρωτηθείτε την κρισιμότητα της αλήθειας στη σύγχρονη εποχή.
Το βιβλίο το Javier Cercas “Ο απατεώνας” κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη.