Η ιστορία ξεκινά πολλά χρόνια πριν, όταν σε όλη την Ελληνική επικράτεια απαγορευόταν η αυτόνομη κατάδυση για το φόβο των αρχαιοκαπήλων, εκτός ελαχίστων τουριστικών περιοχών (σε Ρόδο, Κέρκυρα και αλλού). Λες και αυτή η απαγόρευση εμπόδισε τα κυκλώματα της αρχαιοκαπηλίας να λεηλατήσουν τους βυθούς μας. Εν τω μεταξύ στις κοντινές παραμεσόγειες χώρες προχωρούσαν με γοργούς ρυθμούς στην οργάνωση και ανάπτυξη ενός νέου τουριστικού προϊόντος, αυτού του καταδυτικού τουρισμού. Η γειτονική Τουρκία μπήκε γρήγορα στο παιχνίδι μετατρέποντας τα Μικρασιατικά παράλια σε καταδυτικούς προορισμούς και μάλιστα ιδιαίτερα ελκυστικούς από οικονομικής άποψης. Στην Ελλάδα μόλις το 2005 απελευθερώθηκαν οι καταδύσεις και άρχισαν κάποιοι ονειροπόλοι να μιλούν για καταδυτικό τουρισμό, στα πλαίσια της ανάπτυξης των εναλλακτικών μορφών τουρισμού.
Ο ετήσιος τζίρος
Πέρασαν πολλά χρόνια για να καταλάβουμε σε επίπεδο τουριστικής βιομηχανίας τι χάνουμε μένοντας άπραγοι όσον αφορά τον οργανωμένο καταδυτικό τουρισμό. Διότι οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί: Μόνο στην Ευρώπη υπάρχουν καταγεγραμμένοι πάνω από 4.000.000 πτυχιούχοι αυτοδύτες, ενώ σε όλο τον κόσμο πάνω από 25.000.000. Κατά μέσο όρο είναι 30-40 ετών, διαθέτουν ανώτατη μόρφωση, μέσο ετήσιο εισόδημα 50.000 ευρώ, το 80% ταξιδεύει συχνά στο εξωτερικό για καταδύσεις, ενώ το 70% των ευρωπαίων αυτοδυτών προτιμούν Μεσογειακούς προορισμούς. Ο ετήσιος τζίρος της ευρωπαϊκής καταδυτικής βιομηχανίας ξεπερνάει τα 2 δισ. ευρώ.
Η διαφορά είναι πως οι σοβαροί επισκέπτες-τουρίστες, απαιτούν και σοβαρή αντιμετώπιση. Απαιτούν οργανωμένες δραστηριότητες, επαγγελματισμό στις παρεχόμενες υπηρεσίες, αξιοπρεπές τουριστικό προϊόν – και είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν για τα έχουν όλα αυτά. Για την Ελλάδα χάθηκε περίπου μια δεκαετία συζητώντας για την χωροθέτηση καταδυτικών πάρκων και την οργάνωση του καταδυτικού τουρισμού. Η νομοθεσία ήταν ατελής και μόνο ο νόμος 4296 του 2014, συγκεκριμενοποίησε το νομοθετικό πλαίσιο που παρέμενε αδρανές λόγω ασαφειών από το 2005.
Τα τελευταία χρόνια ο καταδυτικός τουρισμός στην Ελλάδα κατέγραψε ανοδικές τάσεις, αν και –όπως υπογραμμίζουν οι εμπλεκόμενοι φορείς–, η Ελλάδα δεν παίρνει ακόμη αυτό που της αναλογεί από την παγκόσμια πίτα των καταδύσεων αναψυχής. Το 2013 βούτηξαν στα ελληνικά νερά περίπου 230.000 αυτοδύτες, καταγράφοντας αύξηση 10% σε σχέση με το 2012 (209.000 αυτοδύτες) και 42% σε σχέση με το 2011 (162.000 αυτοδύτες). Θα μπορούσαν, ωστόσο, να είναι πολύ περισσότεροι, όπως εκτιμούν οι ειδικοί, αν είχαν δημιουργηθεί καταδυτικά πάρκα.
Η επιλογή
Σήμερα, πολλοί Δήμοι και Περιφέρειες έχουν ξεκινήσει τις διαδικασίες για την υλοποίηση καταδυτικών πάρκων όπου θα μπορούν οργανωμένα να εκτελούνται συνοδευόμενες καταδύσεις και θα παρέχουν όλες εκείνες τις υπηρεσίες που απαιτεί ο καταδυτικός τουρισμός. Παρ’ όλα αυτά, στην αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος –τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα–, μόνο ένας πλήρης φάκελος αίτησης αδειοδότησης έχει κατατεθεί στα τέλη του 2015, με φορέα υλοποίησης την «Πελοπόννησος Α.Ε.», αναπτυξιακή εταιρεία της Περιφέρειας Πελοποννήσου, και μελετητή την εταιρεία συμβούλων ΑΜΒΙΟ Α.Ε.
Δεν είναι τυχαίο που η Περιφέρεια Πελοποννήσου πρωτοστατεί για ακόμη μια φορά σε θέματα τουριστικής ανάπτυξης. Το όραμα των ανθρώπων της Περιφέρειας έχει ξεκινήσει καιρό πριν, με την υποστήριξη κι άλλων δράσεων εναλλακτικού τουρισμού, όπως τα μοναδικά αναρριχητικά πάρκα Λαγκάδας Σπάρτης και Λεωνιδίου, το canyoning, το canoe-kayak και το rafting στα νερά του Αλφειού, του Λούσιου και άλλων ποταμιών, καθώς και τη πεζοπορία, με το πλήθος των περιπατητικών διαδρομών που διασχίζουν την Πελοπόννησο απ’ άκρη εις άκρη.
Τέλος, η Περιφέρεια υποστηρίζει ένθερμα τη δημιουργία των υπό αδειοδότηση υποβρύχιων μουσείων στην περιοχή του Ναβαρίνου και της Μεθώνης, τα οποία –σημειωτέον–, ακολουθούν διαφορετική διαδικασία αδειοδότησης από αυτή των καταδυτικών πάρκων.
Ταοφέλη
Επίσης, μετά την αδειοδότηση του καταδυτικού πάρκου Τυρού, η οποία αναμένεται, η Περιφέρεια έχει δρομολογήσει την υλοποίηση κι άλλων καταδυτικών πάρκων, φιλοδοξώντας να καταστήσει την Πελοπόννησο ένα διεθνές κέντρο καταδυτικού τουρισμού, αφού είναι γνωστό πως οι αυτοδύτες έχουν τη νοοτροπία των golfer. Δηλαδή θα προτιμήσουν να ταξιδέψουν κάπου για να καταδυθούν σε περισσότερα από ένα σημεία, παρά σε ένα και μοναδικό καταδυτικό προορισμό.
Έτσι, ένα δίκτυο καταδυτικών πάρκων σε σχετικά μικρή απόσταση μεταξύ τους, στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, φαντάζει περισσότερο δελεαστικό στον υποψήφιο επισκέπτη, παρά ένα μοναδιαίο καταδυτικό πάρκο. Αν, δε, λάβουμε υπόψη και τις συνέργειες οι οποίες μπορούν να δημιουργηθούν ανάμεσα στις άλλες προσφερόμενες μορφές εναλλακτικού (και όχι μόνον) τουρισμού, οι πιθανότητες επιτυχίας του εγχειρήματος πολλαπλασιάζονται.
Η αποδοχή της χωροθέτησης των καταδυτικών πάρκων από τις τοπικές κοινωνίες στα αρχικά στάδια της προσπάθειας δεν ήταν και τόσο εύκολη, όπως δεν είναι εύκολη η επιβολή κάθε ρύθμισης η οποία εμπεριέχει απαγορεύσεις. Διότι η λειτουργία ενός καταδυτικού πάρκου προϋποθέτει την ολοκληρωτική απαγόρευση της αλιείας εντός των ορίων του, καθώς και της ασυνόδευτης κατάδυσης.
Αυτό στην αρχή έφερε τους ψαράδες στην αντίθετη όχθη, μέχρι να συνειδητοποιήσουν πως τελικά ένα καταδυτικό πάρκο λειτουργεί υπέρ τους. Και ο λόγος είναι απλός: Όταν μια περιοχή, η οποία μάλιστα βάσει της νομοθεσίας δεν θα ξεπερνά τα 2 τετραγωνικά χιλιόμετρα, κλείνει για κάθε μορφή αλιείας, τα ψάρια που ζουν εκεί προστατεύονται, βρίσκουν καταφύγιο και αναπαράγονται ανενόχλητα. Σαν συνέπεια αυτού, η βιοποικιλότητα της περιοχής αυξάνεται εκθετικά και η εικόνα των συνήθως υπεραλιευμένων παράκτιων θαλάσσιων οικοσυστημάτων μας, αλλάζει άρδην σε διάστημα 2-3 ετών.
Πολλοί θα ρωτήσουν γιατί αποφασίστηκε η δημιουργία του πρώτου καταδυτικού πάρκου της Περιφέρειας (και προφανώς και του πρώτου αδειοδοτημένου της χώρας), στον Τυρό. Οι λόγοι που συνέβαλλαν στην επιλογή του Τυρού, και συγκεκριμένα της παραλίας Τυρού, για την χωροθέτηση του πάρκου, ήταν περισσότεροι από ένας.
Κατ’ αρχάς υπάρχει εύκολη οδική πρόσβαση και λιμάνι που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αφετηρία των καταδυτικών σκαφών. Στη συνέχεια, υπάρχει η βασική τουριστική υποδομή, αφού ο Τυρός υπήρξε φημισμένη λουτρόπολη κατά το παρελθόν. Η τουριστική επισκεψιμότητα έχει ανακοπεί λόγω απομάκρυνσης από τον οικισμό των ακτοπλοϊκών γραμμών που τον συνέδεαν στο παρελθόν με διάφορα μέρη της Ελλάδας, από τις Σπέτσες μέχρι τα Κύθηρα, όπως μας λένε οι κάτοικοι. Υπάρχει λοιπόν η βασική υποδομή, μικρά ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, εστιατόρια, ταβέρνες, καφετέριες, καλοκαιρινά μπαρ, κ.λπ., τα οποία με κάποια αναβάθμιση θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις.
Επίσης, η επιλεγείσα περιοχή είναι προφυλαγμένη από τον καιρό, έχει τα κατάλληλα ασφαλή βάθη για καταδύσεις αναψυχής, ενδιαφέροντες βυθούς, ποικιλία υποθαλάσσιου τοπίου, εύκολη πρόσβαση από την Παραλία Τυρού και καθαρά, διαυγή νερά. Ένα επιπλέον στοιχείο είναι και η ύπαρξη του παλιού παράκτιου ορυχείου με τον εντυπωσιακό πύργο φόρτωσης και βυθισμένα απομεινάρια από την υποδομή εξόρυξης, όπως βαγονέτα, ράγες και ναύδετα, τα οποία συνθέτουν ένα εντυπωσιακό υποβρύχιο μεταβιομηχανικό τοπίο.
Αλλά το καθοριστικό στοιχείο που βάρυνε στην απόφαση επιλογής του Τυρού, ήταν η θέρμη με την οποία το τοπικό στοιχείο αγκάλιασε αυτή την πρωτοβουλία. Δημοτική αρχή, επαγγελματίες, παράγοντες και κάτοικοι δήλωσαν από την πρώτη στιγμή υπέρμαχοι του εγχειρήματος. Ακόμα και οι ψαράδες της περιοχής, διά στόματος του προέδρου τους, δηλώνουν ένθερμοι υποστηρικτές της δημιουργίας του καταδυτικού πάρκου, κατανοώντας πλήρως την ευεργετική επίδραση που θα έχει στο άμεσο μέλλον όσον αφορά στον πλούτο της υποβρύχιας ζωής.
Υπάρχουν πολλά οφέλη που κατανέμονται τόσο στους άμεσα εμπλεκόμενους, όσο και στους επαγγελματίες του τουρισμού στην περιοχή (καταδυτικά κέντρα και σχολές κατάδυσης, επαγγελματίες που ασχολούνται με τη σίτιση, τα καταλύματα, την πώληση αναμνηστικών ή την πώληση τοπικών προϊόντων). Η ωφέλεια όμως ξεπερνά τα στενά τοπικιστικά όρια, αφού αναμένεται και όφελος για την ευρύτερη περιοχή, αλλά και για την εθνική οικονομία λόγω αφενός της αύξησης της επισκεψιμότητας, αλλά και της καθιέρωσης της περιοχής ως εθνικού και διεθνούς προορισμού για μια ειδική μορφή τουρισμού όπως ο καταδυτικός.
Όμως, ας μην παραβλέψουμε και τα κοινωνικά οφέλη, τα οποία δεν είναι αμελητέα. Αναμένεται αύξηση του βιοτικού επιπέδου στην περιοχή, ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής λόγω απόκτησης «τοπικής ταυτότητας» με την ίδρυση του καταδυτικού πάρκου, και συγκράτηση του ενεργού πληθυσμού με την επέκταση της τουριστικής περιόδου, τις νέες ευκαιρίες απασχολησιμότητας και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Η Περιφέρεια Πελοποννήσου στον στρατηγικό σχεδιασμό του Επιχειρησιακού Προγράμματος 2014-2020, έχει συμπεριλάβει μεταξύ των τύπων δράσεων που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπό το πρίσμα της διαπεριφερειακής συνεργασίας, τόσο τη δημιουργία συναφών προς τη θάλασσα συνεργατικών σχηματισμών (π.χ. σύμπλεγμα παράκτιος τουρισμός-αλιεία-περιβάλλον-αγροτική ενδοχώρα, με τη συνδρομή της έρευνας και με στόχο την προώθηση της καινοτομίας), όσο και τη βιώσιμη ανάπτυξη του παράκτιου, θαλάσσιου και καταδυτικού τουρισμού, σε συνδυασμό με το φυσικό και πολιτιστικό απόθεμα της περιοχής.
Όπως όλα όμως τα μεγάλα στοιχήματα, μένει να επαληθευτεί. Δεν χρειάζονται και πολλά. Συνέπεια, προσήλωση στο στόχο, επαγγελματισμός και μια ελάχιστη υποστήριξη όσον αφορά το διοικητικό/ αδειοδοτικό κομμάτι από το κράτος. Ας μη γίνει η υπόθεση του καταδυτικού τουρισμού άλλη μια υπόθεση αιολικών πάρκων, όπου η έκδοση της άδειας λειτουργίας μπορούσε να πάρει και 4-5 χρόνια για να εκδοθεί… Οι ευκαιρίες παρέρχονται και οι ανταγωνιστές σε εθνικό επίπεδο καραδοκούν.
