«Ο Τρύγος» – Μουσειακά Εκθέματα Οκτωβρίου 2015.
1ο Έκθεμα: «Βαγενάκι»
Μουσείο Λαϊκού Πολιτισμού Δάρα Αρκαδίας
Αρ. (Α.Μ. 201).
Προέλευση: Μόνιμη Συλλογή «Ιωάννη Μπακόπουλου»
Χρονολόγηση: Κατασκευή 1977
Θέση έκθεσης: Θεματική ενότητα: Καθημερινή ζωή
2ο Έκθεμα: «Ξύλινο πατητήρι»
Μουσείο Λαϊκού Πολιτισμού Δάρα Αρκαδίας
Αρ. (Α.Μ. 189).
Προέλευση: Συλλογή «Ιωάννη Μπακόπουλου»
Χρονολόγηση: Κατασκευή 1979
Θέση : Περιοδική έκθεση στο Ισόγειο
Μήνας Τρύγου ο Οκτώβριος και το Μουσείο Λαϊκού Πολιτισμού Δάρα Αρκαδίας έχει επιλέξει να σας παρουσιάσει ως εκθέματα του μήνα δυο έργα της συλλογής του σχετικά με την επεξεργασία και την αποθήκευση του κρασιού.
Το βαγενάκι ή βαρελάκι είναι μικρογραφία χρηστικού αντικειμένου με μεταλλική κάνουλα. Φέρει διάκοσμο με σταυρούς και ήλιους στις δυο πλευρές και χαρακτηριστική επιγραφή στο εμπρός μέρος: «ΕΓΩ Ο ΑΛΦΕΙΟΣ ΣΑΣ ΚΕΡΝΑΩ». Στο πίσω μέρος ο καλλιτέχνης υπογράφει με τα αρχικά του ΙΤΜ και δηλώνει τον τόπο και τον χρόνο κατασκευής του έργου: ΔΑΡΑ 1977.
Στο πάνω μέρος διαθέτει μικρό στόμιο, τη λεγόμενη «οκνίτσα». Στέκεται σε μικρή ξύλινη χειροποίητη υποδοχή χωρίς διακοσμητικά στοιχεία.
Ο δημιουργός Ιωάννης Μπακόπουλος , βαρελοποιός στο επάγγελμα, υπήρξε από τους καλύτερους τεχνίτες του είδους στην ευρύτερη περιοχή. Κατασκεύασε πολλά «βαγένια» για κρασί, τις επονομαζόμενες «φόρες», μεγάλης χωρητικότητας, που ακόμη και σήμερα υπάρχουν σε πολλά Δαραίικα σπίτια και μάλιστα είναι χρηστικά.
Το πατητήρι με τετράγωνο κενό στο κάτω μέρος, αποτελείται από αραιές ξύλινες ράβδους με μεταλλική περιμετρική υποστήριξη. Συνήθως τα ξύλινα πατητήρια τοποθετούνταν πιο ψηλά σε βάση. Οι ληνοί / πατητήρια ήταν είτε κινητοί ξύλινοι είτε κτιστοί και το πάτημα των σταφυλιών για την παραγωγή του μούστου γινόταν με γυμνά πόδια ή αργότερα με ειδικό εξοπλισμό. Ο τρόπος έκθλιψης των σταφυλιών (άρμεγμα) διέφερε ανάλογα με την περιοχή και το είδος του κρασιού. Τα σταφύλια τοποθετούνταν μέσα σε κοφίνια για να πάνε στα πατητήρια. Από τα πατητήρια ο μούστος μεταφερόταν σε ξύλινα βαρέλια, τα οποία παρέμεναν ανοιχτά για σαράντα ημέρες, μέχρι να γίνει η ζύμωση. Μετά σφραγίζονταν με ρετσίνι ή γύψο. Η πρώτη δοκιμή του νέου κρασιού γινόταν στις αρχές Γενάρη, συνήθως στην εορτή των Φώτων.
Ανάλογα με την περιοχή, ο τρύγος του αμπελιού ξεκινά από τον Αύγουστο έως τον Οκτώβριο, ενώ ο Σεπτέμβριος αποκαλείται «Τρυγητής» . Ο τρύγος κατείχε σπουδαία θέση στην αγροτική ζωή. Για πολλούς στην ελληνική ύπαιθρο μια καλή τρυγητική σοδειά εξασφάλιζε το ετήσιο εισόδημα της οικογένειας, πάντρευε παιδιά, έκτιζε σπίτια ή ακόμα αύξανε τον αγροτικό κλήρο με αγορές γης. Εκτός των άλλων για όλους ήταν μια γιορτή γι αυτό ο τρύγος «το πανηγύρι της μουστιάς» συνοδευόταν από τραγούδια, χαρές και γέλια καθώς ήταν μια διαδικασία συμμετοχική.
«Θέρος, Τρύγος, Πόλεμος» λέει ο λαός μας και περιγράφει τη διαδικασία του τρύγου και του θέρου, άμεσα συγκρίσιμη με εκείνη του πολέμου καθώς πρέπει να πραγματοποιηθεί τις συγκεκριμένες μέρες και στιγμές ωρίμανσης του καρπού αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τη σημασία της αλληλεγγύης και της συνεργασίας για την επίτευξη του καλού αποτελέσματος .
Για το Μουσείο Λαϊκού Πολιτισμού Δάρα Αρκαδίας
Αντωνία Κορδοπάτη – Φιλόλογος
Επιστημονικά Υπεύθυνη Μ.Λ.Π.Δ.Α
E-mail: museum.folkculture.dara@gmail.com
https://www.facebook.com/museum.folkculture.dara