Ονομάζεται “Τσακωνιά” η περιοχή της που εκτείνεται από τις ανατολικές υπώρειες του Πάρνωνα μέχρι τον Αργολικό κόλπο, σε μήκος 30-40 χλμ. και πλάτος 20-25 χλμ. (παλαιότερα η έκτασή της φαίνεται ότι ήταν μεγαλύτερη). Σήμερα η περιοχή αυτή μοιράζεται μεταξύ των Δήμων Βόρειας Κυνουρίας, Τυρού και Λεωνιδίου.
Στην Τσακωνιά ανήκουν: το Λεωνίδιο, τα Μέλανα, ο Τυρός, ο Άγιος Ανδρέας, ο Πραστός, η Καστάνιτσα, η Σίταινα, τα Σαπουνακαίικα, ο Πραματευτής και μικροί συνοικισμοί όπως η Σαμπατική, η Βασκίνα, το Λιβάδι, η Φούσκα κ.ά.
Οι Τσάκωνες αναφέρονται συχνά από τους Βυζαντινούς συγγραφείς. Κατά τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο (10ος αι. μ.Χ.), το Βυζάντιο χρησιμοποιούσε τους Τσάκωνες για τη φύλαξη των φρουρίων. Αυτή η δραστηριότητα κράτησε μέχρι την κατάλυση της Αυτοκρατορίας, οπότε σημειώθηκε μία ευρεία μετανάστευση Τσακώνων σε ευρωπαϊκές χώρες, όπου διακρίθηκαν ως έμποροι.
Για την προέλευση της λέξης “Τσάκωνες” έχουν διατυπωθεί περί τις 20 εκδοχές. Τελευταία, ο καθηγητής Γλωσσολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Χ. Συμεωνίδης τη συσχετίζει προς το “Τράχωνες”. Ο Κωνσταντίνος Άμαντος, πάλι, ανέπτυξε τη θεωρία της παραγωγής της από το Εξωλάκωνες- Ετσωλάκωνες- Ετσωάκωνες- Τσάκωνες. (Το πρόβλημα, βέβαια, είναι ότι για να έχουμε “Εξωλάκωνες” πρέπει να υπάρχουν και “Εσωλάκωνες”, αλλά τέτοια ονομασία δεν παραδίδεται).
Βασικά χαρακτηριστικά των Τσακώνων, καθ’ όλη την ιστορική τους διαδρομή, είναι η περηφάνεια και το αδούλωτο φρόνημα, πράγμα που το παραδέχονται-έστω και έμμεσα- ακόμα και αυτοί που είναι αρνητικά προκατειλημμένοι, όπως είναι ο Τούρκος περιηγητής Evliya Tchelebi. Ο περιηγητής, που περιηγήθηκε την Ελλάδα, ήρθε και στη Λακωνία, έφθασε δε και στη Μονεμβασία κατά το έτος 1668. Η περιγραφή της Τσακωνιάς του Τούρκου περιηγητή περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Γάλλου Η. Pernot “Εισαγωγή στη μελέτη Τσακωνικής Διαλέκτου”.
Την ιδιαίτερη οντότητά τους την οφείλουν οι Τσάκωνες στα διαφορετικά -σε σχέση με τους λοιπούς Έλληνες- πολιτισμικά τους χαρακτηριστικά, όπως είναι η τσακώνικη διάλεκτος, ο τσακώνικος χορός και η τσακώνικη φορεσιά.
