Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού αποφάσισε το χαρακτηρισμό ως Διατηρητέου Νεότερου Μνημείου, το Δημοτικό Σχολείο Κάτω Αμπελοκήπων του Δήμου Πύλου-Νέστορος Π.Ε. Μεσσηνίας, λόγω της ιδιαίτερης ιστορικής και κοινωνικής σημασίας του.
Σύμφωνα με την απόφαση που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας (ΦΕΚ Α.Α.Π. 176 – 29.08.2018), στις 30 Αυγούστου 2018, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού έχοντας υπόψη, την Εισήγηση της Διεύθυνσης Προστασίας και Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων, τα λοιπά στοιχεία του φακέλου και την κατά πλειοψηφία γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ), σύμφωνα με το αριθμ.17/24.05.2018 πρακτικό, (θέμα 9ο), αποφάσισε το χαρακτηρισμό ως μνημείου, σύμφωνα με το άρθρο 6 παρ. 1γ του ν. 3028/2002 (που αφορά τα νεότερα πολιτιστικά αγαθά που ανάγονται στην περίοδο των εκάστοτε τελευταίων εκατό ετών και χαρακτηρίζονται μνημεία λόγω της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, πολεοδομικής, κοινωνικής, εθνολογικής, λαογραφικής, τεχνικής, βιομηχανικής ή εν γένει ιστορικής, καλλιτεχνικής ή επιστημονικής σημασίας τους), του Δημοτικού Σχολείου Κάτω Αμπελοκήπων του Δήμου Πύλου-Νέστορος Π.Ε. Μεσσηνίας, ιδιοκτησίας Δήμου Πύλου-Νέστορος, λόγω της ιδιαίτερης ιστορικής και κοινωνικής σημασίας του, αφού είναι συνδεδεμένο με την ιστορία του τόπου και αποτελεί σημείο αναφοράς για τους κατοίκους.
Το χρονικό της ιστορικής απόφασης
Στα πλαίσια της προσπάθειας διάσωσης και ανάδειξης της ιστορίας του εμβληματικού σχολείου, ο Υποψήφιος Διδάκτωρ Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Δημοσθένης Κορδός, ο οποίος έχει πρωτοστατήσει στην εκστρατεία διάσωσης του σχολείου και έχει πραγματοποιήσει ενδελεχή έρευνα σε δημόσιες αρχειακές πηγές σχετικά με την ιστορική τεκμηρίωσή του (αξίζει να σημειωθεί ότι, υπήρξε σημαντική βοήθεια σχετικά με την ιστορική τεκμηρίωση του σχολείου από τον Διδάκτωρα Τεχνικών Επιστημών κ. Δημήτριο Α. Βάγια, ο οποίος έχει καταθέσει φάκελο στα Γενικά Αρχεία του Κράτους Νομού Μεσσηνίας σχετικά με την ιστορία του σχολείου, και τον Φιλόλογο και Συγγραφέα κ. Θεόδωρο Κ. Μπλουγουρά, πρώην μαθητές του ιστορικού σχολείου, ενώ σημαντική ήταν και η βοήθεια της Φιλολόγου κας Μαρίας Οικονομοπούλου-Σαρατσιώτη, κόρη της πρώτης δασκάλας του Σχολείου Όλγας Σαρατσιώτη), έστειλε φάκελο αιτήματος με όλα τα δικαιολογητικά που απαιτούνται για χαρακτηρισμό κτηρίου, τον Απρίλιο του 2017, στην Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δυτικής Ελλάδας, Πελοποννήσου και Νοτίου Ιονίου, με το οποίο ζητούσε την εξέταση χαρακτηρισμού του σχολείου ως Νεωτέρου Μνημείου.
Ακολούθως, η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δυτικής Ελλάδας, Πελοποννήσου και Νοτίου Ιονίου πραγματοποίησε αυτοψία και μελέτη στο ιστορικό κτήριο τον Αύγουστο του 2017.
Η προσπάθεια βοήθειας για την διάσωση και την ανάδειξης του σχολείου υπερέβη τα όρια της χώρας, καθώς η καταξιωμένη ζωγράφος Joanna Kordos, με σημαντικές εκθέσεις ανά τον κόσμο, που ζει και εργάζεται στη Μελβούρνη και που πρωτοστατεί στην προσπάθεια διάσωσης του ιστορικού μνημείου, φιλοτέχνησε και παρουσίασε τον Σεπτέμβριο του 2017 ένα ζωγραφικό έργο με θέμα το εμβληματικό σχολείο.
Mετά από ηλεκτρονική δημοπρασία, το έργο αγοράστηκε από τον επίσης διακεκριμένο ομογενή δικηγόρο στην Αυστραλία Βασίλειο Ι. Κορδό, με την συγκινητική υπόσχεση να τον δωρίσει στο σχολείο μετά την αποκατάστασή του.
Στη συνέχεια, τον Οκτώβριο του 2017, η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δυτικής Ελλάδας, Πελοποννήσου και Νοτίου Ιονίου έστειλε έκθεση τεκμηρίωσης στην Διεύθυνση Προστασίας και Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού. Επίσης, τον ίδιο μήνα, η Περιφέρεια Πελοποννήσου έστειλε επιστολή υποστήριξης στην Διεύθυνση Προστασίας και Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων, με την οποία δηλώνει την πρόθεση της να χρηματοδοτήσει την αποκατάσταση του σχολείου εφόσον χαρακτηριστεί μνημείο.
Ακολούθως, τον Μάρτιο του 2018, η Διεύθυνση Προστασίας και Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού ζήτησε από το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων καθώς και από το Δήμο Πύλου-Νέστορος τις απόψεις τους σχετικά με το θέμα χαρακτηρισμού ως μνημείου ή μη, προκειμένου να τεθούν υπόψη από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ). Απαντητική εισήγηση εστάλει μόνο από το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων.
Βάσει όλων αυτών των δεδομένων, η Διεύθυνση Προστασίας και Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων έστειλε τελική έκθεση-εισήγηση στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ) τον Μάιου του 2018. Επίσης, επιστολή υποστήριξης προς το ΚΣΝΜ έστειλε η Monumenta (αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία για την προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελλάδας και Κύπρου), ενώ τοποθέτηση-παρουσίαση, σχετικά με την ιστορική και αρχιτεκτονική ταυτότητα του κτηρίου στην συνεδρίαση του ΚΣΝΜ, στις 24 Μαΐου 2018, έκανε ο Υποψήφιος Διδάκτωρ Δημοσθένης Κορδός.
ετά την θετική γνωμοδότηση του ΚΣΝΜ για τον χαρακτηρισμό του σχολείου ως Νεωτέρου Μνημείου, με σημαντική πλειοψηφία, η απόφαση υπεγράφη από την Υπουργό Πολιτισμού κα Λυδία Κονίορδου, στις 20 Ιουνίου 2018, και στη συνέχεια μετά την προβλεπόμενη διαδικασία ελέγχου δημοσιοποιήθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας στις 30 Αυγούστου 2018.
Τέλος, μετά και την έκδοση της ιστορικής απόφασης χαρακτηρισμού ως Διατηρητέου Νεωτέρου Μνημείου Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδος από το Υπουργείο Πολιτισμού, σχεδιάζεται άμεσα η δημιουργία Συμβουλευτικής Επιτροπής από σημαίνοντα πρόσωπα για την αποκατάσταση του ιστορικού μνημείου και την λειτουργία του ως μουσειακού χώρου πολιτισμού και ιστορίας.
Σύντομο ιστορικό
Το Δημοτικό Σχολείο Κάτω Αμπελοκήπων ιδρύθηκε βάσει Βασιλικού Διατάγματος του 1921 και η κατασκευή του ανάγεται τη διετία 1932-34, βάσει αρχιτεκτονικού σχεδίου αγροτικού μονοτάξιου διδακτηρίου της δεκαετίας του 1920 του τότε Υπουργείου Παιδείας. Εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 1935, με πρώτη εκπαιδευτικό την Όλγα Σαρατσιώτη, ενώ από τον Σεπτέμβριο του 1937 και ως το 1941 τη σκυτάλη παίρνει ο δάσκαλος Κωνσταντίνος Γέμελος, η εμβληματική μορφή της Εθνικής Αντίστασης που με το έργο του και τους αγώνες του ενέπνευσε καλλιτέχνες όπως τον Ρίτσο και τον Φαρσακίδη.
Τον Οκτώβριο του 1941, εν μέσω κατοχής, με απόφαση της επαρχιακής επιτροπής του ΕΑΜ Πυλίας, θα αποτελέσει το αρχηγείο της Εθνικής Αντίστασης της Νότιας Μεσσηνίας. Έτσι, για το χρονικό διάστημα 1941-44 υπήρξε επίκεντρο των συμβουλίων και των αποφάσεων των διοικητικών υπηρεσιών της Εθνικής Αντίστασης.
Tον Αύγουστο του 1944 το σχολείο βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς κατακτητές, αλλά ως εκ θαύματος το κτήριο παρέμεινε όρθιο. Στα μεταπολεμικά χρόνια το σχολείο αποτέλεσε και πάλι φάρο γνώσης για δεκάδες μαθητές που διέπρεψαν σε σημαντικούς τομείς της κοινωνίας. Το κουδούνι του ιστορικού σχολείου χτύπησε για τελευταία φορά τον Ιούνιο του 1970, καθώς λόγω σημαντικής ρωγμής κρίθηκε σκόπιμη η διακοπή λειτουργίας του.
ΦΕΚ Α.Α.Π. 176 – 29.08.2018, στις 30 Αυγούστου 2018