H Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Europa Nostra ανακοίνωσαν τους νικητές των Βραβείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πολιτιστική Κληρονομιά για το 2016 / Βραβεία Europa Nostra – την μεγαλύτερη Ευρωπαϊκή βράβευση στο χώρο της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ανάμεσα στου βραβευθέντες βρίσκονται και δύο ελληνικές συμμετοχές στην Κατηγορία “Αποκατάσταση”: η Βυζαντινή Εκκλησία του Αγ. Πέτρου στην Καστάνια της Μάνης και ο Παραδοσιακός Νερόμυλος στον Αγ.Γερμανό των Πρεσπών!
Η εκκλησία του Αγίου Πέτρου είναι το παλαιότερο από τα δέκα βυζαντινά μνημεία στο χωριό της Καστανιάς. Είναι μία θολωτή κατασκευή σε βυζαντινό ρυθμό από τα τέλη του 12ου αιώνα, με μια στοά να προστίθεται στην δυτική πλευρά τον 13ου αιώνα και ένα καμπαναριό που κατασκευάστηκε το 1813. Η εκκλησία ήταν σε κακή κατάσταση πριν από την έναρξη του έργου και αντιμετώπιζε σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα που οφείλονται στις καιρικές συνθήκες, εγγενείς αδυναμίες και ακατάλληλες από το παρελθόν παρεμβάσεις. Η εσωτερική διακόσμηση του είναι ένα εξαιρετικό θέμα βυζαντινών τοιχογραφιών που είχε επίσης υποστεί φθορές σε μεγάλο βαθμό στα πάνω από 800 χρόνια ζωής της εκκλησίας.
Η υψηλή ποιότητα στην αναστήλωση του ναού περιλαμβάνει τη διασφάλιση των διαρθρωτικών θεμάτων του κτιρίου και τη διατήρηση της εσωτερικής διακόσμησης. Η φροντίδα σε κάθε πτυχή του έργου είναι αξιοσημείωτη. Η κριτική επιτροπή σημείωσε «τη σημασία και τη σπουδαιότητα αυτού του ευρωπαϊκού μνημείου και την συμβολή στον ευρωπαϊκό πολιτισμό”. Οι τοιχογραφίες, που ήταν σε μεγάλο βαθμό ακατανόητες, τώρα μπορούν να μελετηθούν λεπτομερώς και χωρίς αμφιβολία θα έχει μεγάλη αξία για τους ερευνητές της υστεροβυζαντινής τέχνης. Η αποκατάσταση έκανε επίσης ορατά ορισμένα τμήματα του έργου τοιχοποιίας, που βρίσκονται ακριβώς κάτω από τα κεραμίδια, τα οποία προηγουμένως είχαν επισκιαστεί από μεταγενέστερες προσθήκες. “Η υψηλή ποιότητα της εργασίας τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό είναι αξιέπαινη και αναδεικνύει πολλές σημαντικές πτυχές της βυζαντινής τέχνης και αρχιτεκτονικής σε αυτήν την περίοδο, ιδιαίτερα αξιοσημείωτη είναι η τεχνική πλινθοπερίκλειστη τοιχοποιία που η ομάδα έχει όμορφα διατηρήσει», είπε η κριτική επιτροπή.
Η αποκατάσταση αυτής της γοητευτικής εκκλησίας έτυχε θερμής υποδοχής από την τοπική κοινότητα που είχε πλήρη επίγνωση των πολιτιστικών και οικονομικών διαστάσεων του έργου. Ο ενθουσιασμός τους ήταν εμφανής στους εορτασμούς που διοργανώνονται για την ολοκλήρωση του έργου. Η διατήρηση της εκκλησίας του Αγίου Πέτρου έχει προσελκύσει νέο τουριστικό ενδιαφέρον για το απομακρυσμένο χωριό της Καστανιάς και μπορεί να εμπνεύσει περισσότερες πρωτοβουλίες για τη διατήρηση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της. Η κριτική επιτροπή σημείωσε ότι «η συνεργασία των ιδιωτικών και δημόσιων φορέων για να κάνει την ανακαίνιση δυνατή και η δέσμευση να ολοκληρώσει το έργο με τον καλύτερο δυνατό πρότυπο είναι ένα θαυμάσιο παράδειγμα του τι μπορεί να επιτευχθεί σε πολλές παρόμοιες εκκλησίες σε όλη την περιοχή. Αυτό είναι ιδιαίτερο λαμβάνοντας υπόψη τις δυσμενείς οικονομικές συνθήκες που έχουν γίνει αισθητές εκεί. Είναι ένα μοντέλο για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς σε ευρύτερη βάση στην Ευρώπη ».
Οι 28 βραβευθέντες από 16 χώρες επιλέχθηκαν για το υποδειγματικό τους έργο στους τομείς της αποκατάστασης, έρευνας, μακροχρόνιας προσφοράς στον πολιτισμό καθώς και της εκπαίδευσης, κατάρτισης και ευαισθητοποίησης. Ανεξάρτητη επιτροπή εμπειρογνωμόνων έκρινε 187 συνολικά υποψηφιότητες, που υποβλήθηκαν από φορείς αλλά και ιδιώτες, από 36 Ευρωπαϊκά κράτη, και επέλεξε τους νικητές. Πολίτες από όλον τον κόσμο μπορούν πλέον να ψηφίσουν μέσω διαδικτύου για το Βραβείο Κοινού και να προωθήσουν το βραβείο/τα βραβεία της χώρας τους, ή άλλης ευρωπαϊκής χώρας.
Τα έργα που επιλέχθηκαν από την επιτροπή αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα δημιουργικότητας, καινοτομίας, αειφόρου ανάπτυξης και κοινωνικής συμμετοχής στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλη της Ευρώπη. Μεταξύ των αξιοσημείωτων πρωτοβουλιών που βραβεύθηκαν το 2016 είναι: η αποκατάσταση της κρεμαστής διαδρομής – γέφυρας χτισμένης στις απότομες πλαγιές ενός φαραγγιού, που πρόσφερε στους επισκέπτες πρόσβαση σε έναν τόπο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, προσελκύοντας νέο κύμα τουρισμού στην περιοχή (Ισπανία);˙ η ανάπτυξη βιομηχανικού τύπου ψηφιοποίησης που είχε ως αποτέλεσμα την ψηφιοποίηση σχεδόν 9 εκατομμυρίων ζωολογικών, βοτανολογικών και γεωλογικών δειγμάτων εντός και εκτός Ευρώπης, εξαιρετικής σημασίας για τους ερευνητές (Ολλανδία);˙ oι προσπάθειες των εργαζόμενων ενός εθνικού μουσείου που εργάσθηκαν σκληρά και χωρίς πληρωμή για τρία χρόνια προκειμένου να κρατήσουν το μουσείο ανοιχτό στη διάρκεια μιας δύσκολης πολιτικής κατάστασης, καθώς και των ακτιβιστών που τους βοήθησαν (Βοσνία – Ερζεγοβίνη); και ένα πρόγραμμα ευαισθητοποίησης που ενθαρρύνει πολίτες να «υιοθετήσουν» μνημεία πολιτιστικής και ιστορικής σημασίας στην κοινότητά τους, να τα φροντίσουν και να επαναχρησιμοποιήσουν (Φινλανδία). Για πρώτη φορά εξάλλου, απονεμήθηκε βραβείο σε ένα εξέχον έργο από την Ισλανδία: την αποκατάσταση και μετατροπή του Γαλλικού Νοσοκομείου στο Faskrudsfjordur σε μουσείο.
“Συγχαίρω θερμά τους νικητές και τις ομάδες τους για την υποδειγματική δουλειά τους. Χάρη στο ταλέντο και την αφοσίωσή τους, τόσοι θησαυροί πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη προστατεύθηκαν και αναβίωσαν για τη σημερινή αλλά και τις επόμενες γενιές. Τα έργα αυτά ευαισθητοποιούν για την αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς ως στρατηγικής πηγής πλούτου για την κοινωνία και την οικονομία της Ευρώπης. Η πολιτιστική κληρονομιά ενώνει τους ανθρώπους, χτίζει γέφυρες ανάμεσα στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Και ταυτόχρονα παράγει οικονομική ανάπτυξη προωθώντας την αειφόρο ανάπτυξη και ενθαρρύνει την κοινωνική συμμετοχή και ένταξη – που είναι σήμερα πιο σημαντικά παρά ποτέ. Γι’ αυτούς τους λόγους στηρίζουμε τα Βραβεία και άλλα έργα πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω του Προγράμματος Creative Europe και θα συνεχίσουμε να το πράττουμε,” δήλωσε οTibor Navracsics, Ευρωπαίος Επίτροπος Εκπαίδευσης, Πολιτισμού, Νεολαίας και Αθλητισμού.
“Όλα αυτά τα βραβευμένα έργα αποδεικνύουν ότι η πολιτιστική κληρονομιά έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ευρώπη και τους πολίτες της. Η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί οδηγό για την αειφόρα οικονομική ανάπτυξη και συνεκτική δύναμη για τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες μας, όπως έχει αναγνωρισθεί από τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και περιγράφεται με σαφήνεια στην πρόσφατη ‘Cultural Heritage Counts for Europe’ («Η Πολιτιστική Κληρονομιά Μετρά για την Ευρώπη». Είμαι ενθουσιασμένος γιατί η φετινή Τελετή Απονομής θα πραγματοποιηθεί στην πόλη που γεννήθηκα, την Μαδρίτη και μάλιστα σε ένα σημαντικό χώρο πολιτιστικής κληρονομιάς, το θέατρο Zarzuela,” πρόσθεσε ο Plácido Domingo, διακεκριμένος τενόρος και Πρόεδρος της Europa Nostra.
Οι νικητές των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2016 θα βραβευθούν σε μια ιδιαίτερη εκδήλωση με οικοδεσπότες τον Ευρωπαίο Επίτροπο Navracsics και τον Maestro Plácido Domingo το βράδυ της 24ης Μαΐου στο ιστορικό Θέατρο Zarzuela, στη Μαδρίτη. Η Τελετή Απονομής των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς αναμένεται να συγκεντρώσει ως 1,000 άτομα, επαγγελματίες του τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, εθελοντές και υποστηρικτές απ’ όλη την Ευρώπη, καθώς και κορυφαίους εκπροσώπους Ευρωπαϊκών θεσμών, της Ισπανίας και άλλων Χωρών Μελών. Στη διάρκεια της τελετής θα ανακοινωθούν οι 7 Νικητές των Grand Prix, καθένας από τους οποίους θα λάβει € 10,000 καθώς και ο Νικητής του Βραβείου Κοινού, που θα επιλεγεί από τα φετινά έργα.
Οι νικητές των βραβείων θα παρουσιάσουν εξάλλου το έργο τους στη διάρκεια του Excellence Fair το πρωί της 24ης Μαΐου στο κεντρικό κτήριο του Κολλεγίου Αρχιτεκτόνων Μαδρίτης, ενώ θα συμμετάσχουν σε μια σειρά εκδηλώσεων δικτύωσης που θα πραγματοποιηθούν στη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Πολιτιστικής Κληρονομιάς (European Heritage Congress) στη Μαδρίτη. Το Συνέδριο διοργανώνεται από την Europa Nostra στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της “Mainstreaming Heritage”, η οποία έχει τη στήριξη του προγράμματος Creative Europe της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Καστάνια
Βρίσκεται 28 χλμ. ΒΔ από το Γύθειο, σε υψ. 780μ., στις νοτιοανατολικές πλαγιές του Ταΰγετου, πολύ κοντά στα σύνορα με τη Μεσσηνία. Λίγο ψηλότερα και 5χλμ. δυτικά της, βρίσκεται το Μοναστήρι της Παναγιάς της Γιάτρισσας. Οι Μανιάτες την ονόμαζαν Καστάνιτσα για να τη ξεχωρίζουν από τη Καστάνια, που βρίσκεται κοντά στη Μηλιά στην Έξω Μάνη (Μεσσηνιακή) του Δήμου Λεύκτρου. Γνωστή ακόμα ως Καστάνιτζα ή Μικρή Καστάνια. Ο οικισμός βρίσκεται στο σύνορο τριών επαρχιών: Λακεδαίμονος, Γυθείου και Οιτύλου.
Credit: S. Mamaloukos
